Kediler sokaklarda, evlerde ve bahçelerde neredeyse her gün karşımıza çıkan, birçok insanın hayranlıkla sevgiyle bağ kurduğu mükemmel canlılardır. Adeta bir canlı peluş oyuncağı andıran bu güzel canlının gelin yapısal özellikleri nedir öğrenelim.
Irklar ve Vücut Büyüklüğü
Habeş, Himalaya, Maine Coon, Manks, Fars, Scottish Fold ve Siyam dahil olmak üzere birçok farklı kedi ırkı vardır. Dünyanın en büyük kedi soy ağaç sicili olan ‘Cat Fanciers ‘Association‘ yaklaşık 40 farklı ırkı tanımaktadır. Kedi ırkları görünüm, tüy uzunluğu ve diğer özelliklerde farklılık gösterir, ancak bu nispeten az boyuttadır. Ortalama olarak, kedilerin en küçük ve en büyük evcil ırklarının arasında 5-10 kilo oynamaktadır.
Metabolizma
Kedilerde de köpeklerin sahip olduğu hızlı bir metabolizma vardır, bu da insanlarınkinden daha yüksek bir kalp atış hızı, solunum hızı ve sıcaklığa neden olur. Kediler genellikle köpeklerden daha uzun yaşar ve birçoğu 20 yaş ve üzerini görebilir. Normal bir kedinin fizyolojik değerleri şu şekildedir;
Vücut ısısı (ortalama): 38.6 ° C (101.5 ° F)
Kalp atış hızı: Dakikada 120 ila 140 vuruş
Ortalama yaşam süresi: 12 ila 20 yıl (sağlık, davranış, çevre, genetik ve diğer faktörlere bağlıdır)
Vücut Isısı
Kediler vücut ısısını muhafaza etme konusunda vücudu serin tutmaktan daha iyilerdir. Evaporatif soğutmaya yardımcı olan ter bezleri vardır ve kürklerini yalamak bu süreci daha da geliştirir. Kediler genellikle kendilerini günün sıcaklığından korumak için karanlık, serin yerler ararlar. Tüm hayvanlarda olduğu gibi, kediler asla arabalarda veya diğer sıcak, kapalı alanlarda kapatılmamalıdır. Bu ısı çarpmasına ve ölüme yol açabilir. Kış aylarında ise sokakta kalan bir kedi uzun süre aç kalırsa vücut ısısını koruyamayabilir ve donarak ölebilir.
Hisler
Kediler de insanlar gibi 5 duyu organına sahiptir. Bu duyuların bazıları insanlara nispeten daha fazla gelişmiştir.
Görme
Kedilerin görme vizyonu köpeklere nispeten daha keskindir ve daha fazla ayrıntıyı görebilirler. Göz retinasının merkezinde yoğunlaşan, koni adı verilen belirli bir hücre türü, kedilere mükemmel görme keskinliği ve binoküler görme sağlar. Bu hız ve mesafeyi çok iyi
hesaplamalarını sağlar ve avcı olarak hayatta kalmalarında önemli bir rol taşır.
Bununla birlikte, koni hücreleri renk görüşünden de sorumlu olsa da, kedilerin renkleri görüp göremeyeceği belirsizdir. Köpekler gibi kedilerin de loş ışık toplamada iyi olan rods (çubuklar) adı verilen birçok retinal hücresi vardır. Aslında, kediler karanlıkta insanlardan 6 kat daha iyi görebilir ve bu olay kedilerin karanlıkta görebileceği efsanesine yol açar. Kedilerde ‘tapetum lucidum’ adı verilen yansıtıcı bir tabaka vardır. Bu tabaka gelen ışığı büyütür ve geceleri gözlerine karakteristik mavi veya yeşilimsi bir ışıltı verir.
Hem köpek hem de kedi gözlerinin benzersiz bir özelliği , ‘nictitating membrane’ olarak da adlandırılan üçüncü göz kapağı vardır. Bu ek göz kapağı beyazımsı pembe bir renkte olup gözün iç köşesinde (burnun yanında) diğer göz kapaklarının altında bulunur. Üçüncü göz kapağı, göz küresini çizilmelere karşı korumak için ve iltihaplanma durumlarında yardımcı olur.
İşitme
Kediler sese karşı çok hassastır, insanlar tarafından tespit edilebilen frekans aralığının üstünde ve altında bir işitme sistemleri vardır. İnsanlardan daha iyi ve hatta çoğu köpekten daha iyi duyabilirler. Kedi işitmesi aynı zamanda avcılık amaçları için yararlı olan bir yön bulucu görevi görür. Kediler genellikle avlarının yerini belirlemek için kafalarını sesin yönüne doğru çevirir. Kedilerin kulak kanalı insanlardan daha derin ve koniktir. Bu daha derin kanal, köpeklere göre daha az derecede olmasına rağmen, iltihaplanma ve ikincil enfeksiyona neden olabilecek kir birikmesine maruz kalır.
İç kulakta bulunan yarım daire biçimli kanallar sıvı ile doldurulur ve dengeyi korumak için önemlidir. Bunlar kedilerde oldukça gelişmiştir, çevikliklerini ve mükemmel denge duygusunu oluştururlar. Kediler genellikle vücut pozisyonlarını her zaman belirleyebilir ve düştüklerinde kendilerini hızla düzeltebilirler.
Koku ve Tat
Kediler, diğer bazı hayvanlar kadar koku duyusuna güvenmezler. Koku duygusu kedilerde köpeklerden daha az gelişmiştir. İnsanlar gibi, kediler de koku konusunda titizdirler ve hoş olmayan kokuları örtmeye çalışırlar. Ayrıca insanlar gibi kediler için de koku yiyeceklerin tadını çıkarmanın çok önemli bir parçasıdır. Hastalık nedeniyle koku alma duyusunu kaybeden kediler (burun veya şiddetli solunum yolu enfeksiyonu, sinir hasarı veya bazı kanserler gibi) genellikle tamamen yemek yemeyi bırakır.
Çoğu kedi, nane ailesinin bir üyesi olan kedi nanesi (catnip) kokusuyla heyecanlanır. Ancak, tüm kediler aynı şekilde tepki vermez. Bazıları manik (depresif) olur, bazıları yuvarlanır ve mırıldanır, bazıları da daha az etkilenir. Bu bitki zararsızdır ve kedinize doğrudan verebilirsiniz.
Hareket
Kedilerin kasları, tendonları, eklemleri, bağları ve omurgaları son derece esnektir, bu da onları çevik avcılar yapar. Kediler yürüyebilir, koşabilir, sıçrayabilir, bükebilir ve hatta bir topun içine yuvarlanabilir. Daha iyi bir saldırı açısı elde etmek için uzun mesafeler atlayabilir ve havada bükülebilirler. Kedi kemikleri el ve ayaklarımızın uzun kemikleriyle karşılaştırılabilir. Arka ayaklardaki kanca açısı, insanlarda ayak bileği ile karşılaştırılabilir. Normal yürüyüşleri, bir taraftaki her iki bacağın birlikte hareket ettiği bir “tempo” oluşturur.
Pati Ve Tırnaklar
Köpeklerde olduğu gibi, kedilerdeki pençenin tabanı da ayağı yastıklayan ve birçok yüzey tipinde güvenli bir kavrama sağlamaya yardımcı olan kalın, esnek pedlerle kaplıdır. Kediler, köpeğe göre çok daha uyarlanmış ve karmaşık pençelere sahiptir. Kedi pençeleri çok keskin ve kavislidir, bu da avlanırken avı kavramasına yardımcı olur. Pençeler geri çekilebilir ve böylece yol alırken veya yürürken ses çıkarmazlar.
Kediler tırnaklarını çıkarmak ve keskin tutmak için mobilya (deri mobilyalar özellikle), yatak örtüleri, yastıklar gibi birçok malzemeyi yoğurur ve tırnaklarıyla çizip yırtabilir. Sonuç can sıkıcı olabilse de çözüm olarak kedi tırmalama direği kullanılabilir ve bilgili (veteriner hekim gibi) kişilere periyodik tırnak kesim ve bakımı yaptırılabilir.
Tırnak sökme gibi insanlık dışı hatta kimi yerde yasa dışı kabul edilen olay, bir çözüm olarak görülmeyecek ve bu makalemizde bilgi verilmeyecektir.
Cilt Ve Tüyler
Kedi derisi, insanların ve köpeklerinki gibi, sürekli olarak değiştirilen epidermis adı verilen bir dış katmana ve sinirleri, kan damarlarını, yağ bezlerini ve saç köklerini içeren bir iç katmana sahiptir. Kedi derisi insan derisinden daha hassastır, bu nedenle evcil hayvanlar için özel olarak formüle edilen topikal preparatların kullanılması önemlidir. İnsanlar için şampuanlar ve diğer topikal ürünler kedinizin cildini tahriş edebileceği için bundan kaçınılmalıdır.
Kedi kürkü cildi güneşten, soğuktan, çiziklerden ve böcek ısırıklarından korur. vücut sıcaklığının düzenlenmesine yardımcı olur ve dokunma duygusunu destekler. Kedi kürkü çeşitli kıllardan oluşur. Kediler ayrıca yüzdeki sinir hücrelerine bağlı bıyıklara sahiptir. Bu hassas kıllar, kemirgen deliği gibi bir açıklığın boyutunu değerlendirmek için kullanılabilir. Köpeklerde olduğu gibi, kedilerin saç foliküllerine bağlı küçük kasları vardır, bu da saçların sıcaklık kontrolü için dik durmasını veya tehlikeye karşı bir uyarı işareti (kabarma) olmasını sağlayabilir.
Kediler doğal olarak yıl boyunca tüy dökerler. Dökülme oranı iklim, beslenme ve genel sağlığına göre değişkenlik gösterir. Sokak kedileri ilkbahar ve sonbaharda daha fazla tüy döker. Stress seyahat gibi durumlarda tüm kedilerde tüy dökülmesi artışı yaşanabilir. Aşırı dökülme ve belirli derecede açıklıklar oluşacak derecede dökülmeler bir hastalık belirtisi olabilmektedir.
Diş Ve Ağız
Kediler etleri delmek ve yırtmak için tasarlanmış dişleri olan etoburlardır. 5 ila 7 aylık arasında 26 adet dökülen (bebek) dişleri, 30 kalıcı (yetişkin) diş ile yer değiştirir. Farklı diş tipleri, ağızdaki konumlarına bağlı olarak özel işlevlere sahiptir. 12 kesici diş ve 4 büyük köpek dişi (cat eye teeth olarak da bilinir) içeren ön dişler kavrama ve yırtılma için tasarlanmıştır. Arka küçük azı dişleri ve azı dişleri yutulabilmesi için yiyecekleri daha küçük parçalara öğütür.
Ağız, yiyecekleri yağlayan ve sindirime başlayan tükürük bezlerini içerir. Dil, yiyecekleri boğazın arkasına yönlendirmeye yardımcı olur ve küçük gıda parçalarını yalamak ve su içmek için önemlidir. Kedi dili, kaba, zımpara kağıdı dokusu veren küçük, dikenli yapılarla kaplıdır. Kaba dil tımarlamaya yardımcı olur ve eti kemiklerden ayırmak için kullanılabilir.
Sindirim ve İdrar Yolu
Gastrointestinal sistem mide, ince bağırsak ve kalın bağırsağı (kolon) içerir. Bu sistem yiyecekleri faydalı besin maddelerine sindirir, suyu emer ve atıkları ortadan kaldırır. Sindirim sorunları genellikle viral enfeksiyonlar dahil olmak üzere birçok nedeni olabilen kusma veya ishal olarak ortaya çıkar. Bunlar kurtcuk stres veya kemik, ip, saç veya diğer yabancı maddelerin yutulması nedenlerden olabilmektedir.
Boşaltım sistemi, protein parçalanmasından kaynaklanan atıkları ortadan kaldırır ve sıvı seviyelerini kontrol etmeye yardımcı olur. Atık ürünler böbrekler tarafından filtrelenir ve daha sonra üreterler yoluyla idrar kesesine depolanmak üzere gönderilir. İdrar vücuttan üretra yoluyla geçirilir. Erkeklerde üretra, çiftleşme sırasında sperm için bir kanal olarak ikiye katlanır. Kedi penisi küçüktür ve testisleri tutan skrotal kese içinde “gizlidir”. Bu bazen evcil hayvan sahiplerinin kedilerinin erkek mi dişi mi olduğunu belirlemelerini zorlaştırabilir.
İdrar Yolu Enfeksiyonları
İdrar yolu enfeksiyonları genellikle kanla karışma ihtimali olan sık idrar olarak görülür. Kedilerde genellikle kedi ürolojik sendromu olarak da adlandırılan kedi alt idrar yolu hastalığı adı verilen bir durum gelişir. Belirtiler enfeksiyon belirtilerine benzer olabilir. Kedi alt idrar yolu hastalığına, idrarda idrar yollarını tahriş eden bir tortuya dönüşen kristallerin birikmesi neden olur. Bu özellikle erkek kedilerde tehlikelidir, çünkü idrarı mesaneden vücuttan taşıyan üretraları dardır ve eğilir ve döner. Eğer yol tıkanırsa ve kedi idrarı geçemezse, böbrek yetmezliği ve ölümle sonuçlanabilir.
Hem idrar hem de sindirim problemleri genellikle idrar yaparken veya dışkılama sırasında zorlanma ile ilişkilidir. İlk bakışta, kedi sahiplerinin sorunun kaynağını anlatması zor olabilir. Bu nedenle, kedinizi ara ara tuvaletini yaparken izlemeli, idrar ve dışkıyı karakteri ve rengi açısından kontrol etmek önem taşır. İshal genellikle normalden farklı bir renkte (genellikle sarı, gri veya siyah) olabilen sık, yumuşak veya akan dışkılardan oluşur. Dışkıdaki herhangi bir kan belirtisi veteriner hekime gidilmesini gerektirir. Tuvaleti yapmak için başarısız olan girişimler ciddi kabızlık veya tıkanıklığın bir işareti olabilir. Zorlanan, kan salgılayan veya ağrılı karınlı erkek kedilerin alt idrar yolu hastalığına yakalanma olasılığı yüksektir. İdrar veya gastrointestinal sistemin tıkanması acil bir durumdur,
